We horen al een groot aantal van jullie denken, wat lopen zij nu weer te raaskallen. Weer zo’n taaltechnische ‘dingetje’ wat het verschil niet zal gaan maken. Veiligheid of veilig werken, what’s in a name?
Ludwig Wittgenstein (een Oostenrijks-Britse (taal)filosoof) heeft ooit de bekende uitspraak gedaan ‘De grenzen van mijn taal betekenen de grenzen van mijn wereld.’ Wat zou het effect zijn als we onze (veiligheids)taal aan zouden aanpassen? Gaan we dan anders kijken?
Wat zou er gebeuren als we het zelfstandige naamwoord ‘veiligheid’ door een werkwoord zouden vervangen? Verandert er iets in onze betekenisgeving als we het voortaan over ‘veilig werken’ zouden hebben? Wij denken van wel!
Veilig werken
Om dit verder toe te lichten nemen we jullie mee naar 1969 toen Karl Weick zijn baanbrekende boek ‘The social psychology of organizing’ schreef. In dit boek waarschuwde hij al voor het gebruik van zelfstandige naamwoorden alsof het tastbare, objectieve entiteiten zijn. Het was zijn overtuiging dat deze termen tot een statische kijk op organisaties kunnen leiden, wat het begrip van de dynamiek en de complexiteit van organisatieprocessen belemmert.
Ruim 50 jaar later is het gebruik van deze statische kijk op processen echter alleen maar groter geworden. Complexe processen worden zonder pardon tot simpele gebeurtenissen vereenvoudigd om vervolgens door een enkel getal gevisualiseerd te worden.
Veiligheid als een meetbare entiteit, met als gevolg dat het de illusie wekt dat we daardoor ook weten hoe het met de organisatie of het project gesteld is.
De voorbeelden zijn er in overvloed, zoals de borden met veiligheidscijfers die bij de ingangen van (hoog risico) organisaties staan, de veiligheidsdashboards, het meetbaar maken van de ‘veiligheidscultuur, en de excelsheets vol met statistische gegevens die de organisaties een beeld van de veiligheidsstatus moeten geven. Meten is het toverwoord en het staat, voor een groot aantal professionals, gelijk aan weten.
Veiligheid is een van de weinige ‘onderwerpen’ die met behulp van de afwezigheid van het tegenovergestelde gemeten wordt’
Dat brengt ons bij deze quote: ‘veiligheid is een van de weinige ‘onderwerpen’ die met behulp van de afwezigheid van het tegenovergestelde gemeten wordt’. Met andere woorden, wanneer we geen of weinigonveiligheid meten, zou dat betekenen dat de organisatie ‘veilig’ is? De vraag die bij ons opkomt is waar deze overtuiging op gebaseerd is? Waarom denken we dat het ontbreken van incidenten, near misses, etc., betekent dat een organisatie veilig is, of dat er in die organisatie veilig gewerkt wordt? (Overigens beseffen we dat het tegenovergestelde tot op zekere hoogte ook discutabel is).
Het gaat in deze blog te ver om op deze vraag in te zoomen (we zullen daar later zeker in een volgende blog nog op terugkomen), maar het zal duidelijk zijn dat wij een andere mening zijn toegedaan. Met de goed bedoelde lijstjes met statische cijfers houden we onszelf voor de gek.
Mocht je daar meer over willen weten dan raden we je aan om ‘Het best verkochte boek ooit’ van Sanne Blauw te lezen. Hier staan interessante voorbeelden in over ‘subjectieve’ onderwerpen (zoals veiligheid) die door een eenvoudig rekensommetje in een objectief getal worden omgezet. Op zich is dat niet zo gek want de mens heeft een voorliefde voor objectieve zekerheden. Denk bijvoorbeeld maar aan al die mensen die steeds roepen dat je zaken SMART moet maken, om er vervolgens aan toe te voegen dat we tenslotte ‘wel reëel moeten zijn’ (quote van Jaap Peters).
Maar wat kunnen we dan wel doen?
In plaats van organisaties te beschouwen als vaste entiteiten, moedigt Weick aan om te denken in termen van werkwoorden en procesgerichte concepten. Zo benadrukt hij het belang van het begrijpen van organisaties als voortdurende activiteiten van individuen die betekenis construeren in hun interacties. We voeren onze werkzaamheden, al of niet in overleg met anderen, op een zodanige wijze uit dat we de risico’s die daarmee gepaard gaan acceptabel vinden.
En als we op deze wijze naar de uitvoering van ons werk kijken dan kunnen we eigenlijk niet anders dan het over veilig werken te hebben.
Bronnen:
· Weick, K. (1969), The social psychology of Organizing (first edition, McGraw-Hill)
· Blauw, S. (2018), Het best verkochte boek ooit (met deze titel), Hoe cijfers ons leiden, verleiden en misleiden, De Correspondent.
Voor vragen en- of opmerkingen bel gerust Ruud PLomp 06-12995890 of
Jurriaan Cals 06-22699093
